Osadnictwo na terenach babiogórskich pojawiło się późno, bo dopiero w XV wieku. Akcja kolonizacyjna była prowadzona przez starostwo lanckorońskie w XVI wieku, jednak najistotniejszym nurtem osadniczym byli Wołosi, którzy dotarli pod Babią Górę u schyłku XVI wieku. Wołosi byli to pasterze pochodzenia romańskiego, którzy w poszukiwaniu terenów wypasu owiec i bydła migrowali z Półwyspu Bałkańskiego na północ i zachód. Ze względu na obowiązujące w Polsce przepisy Wołosi zostali zmuszeni do porzucenia koczowniczego życia i zakładania stałych osad. Przypuszcza się, że u schyłku XVI wieku pierwsze grupki osadników dotarłszy do Zawoi, nazywanej największą wsią wołoską regionu babiogórskiego, założyły polany pastersko-rolne.
Aktualnie wsie wokół Babiej Góry zamieszkują górale Babiogórscy i Orawiacy, z którymi sąsiadują Kliszczacy, Podhalanie i górale Żywieccy. Chociaż grupy te zajmowały pobliskie tereny, a ich podstawa gospodarowania obejmowała hodowlę i pasterstwo, to Babiogórcy należeli do królewszczyzny zarządzanej przez starostę lanckorońskiego, a Orawianie byli poddanymi króla węgierskiego. Stąd też różnice w budownictwie, strojach, gwarze, folklorze i tradycjach górali podbabiogórskich, które współcześnie stają się dodatkową atrakcją turystyczną.
Babiogórcy
Babiogórcy to górale zamieszkujący wsie leżące u północnych podnóży Babiej Góry, w dolinie rzeki Skawica, mianowicie: Białkę, Grzechynię, Juszczyn, Sidzinę, Skawicę, Zawoję. Zwyczaje i tradycje Babiogórców były ściśle powiązane z chrześcijaństwem. Należały do nich takie tradycje, jak: kolędowanie w Boże Narodzenie, obrzędy ostatkowe czy „Palenie Judasza” w Wielki Czwartek. Również sztuka ludowa nawiązywała do motywów religijnych – tematyka rzeźb i malarstwa odnosiła się do scen z Męki Pańskiej oraz przedstawiania bóstw i świętych, uprawiane przez kobiety bibułkarstwo zdobiło kapliczki i obrazy świętych. Co ciekawe, folklor słowny zdominowany był przez tematykę pasterską, zbójnicką oraz związaną zBabią Górą. Pieśniom i przyśpiewkom, najczęściej typu balladowego, towarzyszyła muzyka skrzypiec i basów. W tańcach przeważały polki i walce, a ze starszych: obyrtany, siustany, wywodzony i wydziwiany.
Tradycyjny męski strój Babiogórców przedstawiał się następująco: koszula była szyta z białego płótna, ozdobiona przy szyi i rękawach wąską oszewką. Na koszulę zakładano kaftan z metalowymi guzikami, a jako ubiór wierzchni – płaszcz (zwany cuchą) koloru brunatnego z różnokolorowymi haftami o przewadze koloru czerwonego. Spodnie (zwane portkami bukowymi) były wykonane z białego sukna i ozdobione parzenicami o potrójnej pętlicy, koloru zielonego. Dodatkowo, rozcięcie nogawki zdobił geometryczny haft i cienki pas ciemnego sukna oraz pompon. Uzupełnieniem stroju były trzyklamrowe, szerokie, skórzane pasy (zwane pasami bacowskimi lub madziarskimi) lub węższe pasy nabijane mosiężnymi guzami. Na głowę zakładano filcowe kapelusze o szerokim, podgiętym do góry rondzie. Jako obuwia używano kierpców nakładanych na wełniane skarpety. Jeszcze pod koniec XIX wieku mężczyźni nosili ciupagi o wąskim i ostrym ostrzu (zwane rombanicami). Kobiety nosiły lniane koszule ozdobione przy szyi i rękawach wąską oszewką. Na koszulę zakładano gorset w ciemnych kolorach (dominował zielony), ozdobione skromnym haftem w kształcie kwiatowej gałązki (zwanej leliją). Dodatkowo, noszono duże, kraciaste chusty z frędzlami (zwane łoktuskami). Początkowo spódnice były lniane i niebarwione, jednak z czasem zaczęto stosować drukowane płótna o roślinnym, równomiernie rozrzuconym wzorze. Na spódnice zakładano szerokie zapaski z białego lnu zdobionego u dołu drobnym, białym haftem. Uzupełnieniem stroju były chusty wiązane pod brodą i czerwone korale. Jako obuwie noszono kierpce, zakładane na wełniane skarpety i wiązane rzemieniami. W zimie chodzono w brązowych kożuchach i czapkach z baranka.
W pożywieniu Babiogórców główną rolę odgrywały produkty pochodzenia roślinnego (ziemniaki, kapusta, owies, orkisz, jęczmień) i potrawy przygotowane na bazie kasz lub mąk. Każda rodzina zbierała na własne potrzeby zioła, korzonki, leśne jagody i grzyby. Rozpowszechnione było bartnictwo i pszczelarstwo, a także suszenie owoców. Mleko i jego przetwory konsumowano przez cały rok, jednak większość produktów była przeznaczona na sprzedaż.
Orawianie
Orawianie to górale zamieszkujący zachodnią część kotliny Orawsko-Nowotarskiej w dorzeczu Orawy. Wsie polskiej Orawy to: Bukowina, Chyżne, Harkabuz, Jabłonka (centrum regionu), Kiczory, Lipnica Mała, Lipnica Wielka, Orawka, Podwilk, Podsarnie, Zubrzyca Dolna, Zubrzyca Górna, Podszkle i Piekielnik.
Zwyczaje i tradycje Orawian związane były z hodowlą bydła i owiec, rolnictwem oraz rzemiosłem związanym z przerobem lnu, wełny, skóry oraz pozyskiwaniem i obróbką drewna. W wielu wsiach istniały farbiarnie, które zatrudniały od kilku do kilkudziesięciu osób i przyczyniły się do powstania grupy zawodowej plateniców, czyli handlarzy płótnem. Ponadto, popularnym zajęciem była produkcja sukna z owczego runa, a także garbarstwo i kuśnierstwo. Tradycyjnym zajęciem było także pozyskiwanie torfu z wysokich tofowisk jako materiału opałowego i nawozu. Natomiast szczególnym zajęciem był przemyt – do Słowacji przenoszono jajka, sól, konie, bydło i trzodę chlewną, natomiast do Polski przemycano tytoń, alkohol, obuwie i tekstylia.
Tradycyjny męski strój Orawian przedstawiał się następująco: koszula była szyta z białego płótna, ozdobiona drobnym faktem z przodu, przy szyi i na oszewkach rękawów. Na koszulę zakładano kamizelkę (zwaną prucnikiem) z białymi guzikami i klapami, a jako ubiór wierzchni – płaszcz (zwany gunią) koloru ciemnobrązowego. Spodnie były wykonane z białego sukna i ozdobione parzenicami o podwójnej pętlicy, koloru czarnego, z wełnianego sznurka lub taśmy. Uzupełnieniem stroju były trzyklamrowe, szerokie, skórzane pasy (zwane opaskami). Na głowę zakładano kapelusze typu podhalańskiego o główce zdobionej muszelkami. Jako obuwia używano kierpców nakładanych na wełniane skarpety lub butów o cholewach ułożonych w kostce w harmonijkę. Kobiety nosiły koszule bogato marszczone przy szyi i rękawach. Na koszulę zakładano gorset z cienkiej, wełnianej tkaniny, początkowo jednobarwny lub w paseczki, później w drobny, kwiatowy wzór. Początkowo spódnice były białe, jednak z czasem zaczęto stosować metodę farbowania batikiem na kolor granatowy lub czarny. Suknie były suto marszczone, zdobione u dołu kilkoma rzędami czarnej taśmy lub koronki, a pod nie ubierano halkę (zwaną spodnik) wykańczaną ząbkami lub koronką. Jako obuwie noszono kierpce, zakładane na wełniane skarpety i wiązane rzemieniami lub sznurowane buty z cholewkami na obcasie (zwane topankami). W zimie chodzono w jasnobrązowych kożuchach zdobionych aplikacją z białej, cienkiej skórki, lub kurtkach zapinanych na srebrne lub mosiężne guzy (zwane kocobajkami).
W pożywieniu Orawian dominowały produkty pochodzenia roślinnego (ziemniaki, kapusta, owies, żyto, jęczmień) i pochodzenia odzwierzęcego (mleko, sery). W lesie polowano na zwierzęta, a nad rzekami trudniono się połowem ryb. Uzupełnieniem jadłospisu były produkty pozyskane w lesie (borówki, maliny, jeżyny, grzyby).